De kunst van het (ont)koppelen

Tegels worden heden ten dage over het algemeen gelijmd. Deze techniek zorgt voor een uitstekende hechting tussen tegel en een scala aan ondergronden. Zoals van een ‘lijm’ mag worden verwacht doet deze wat hij moet doen: de boel bij elkaar houden.
Dan klinkt het misschien raar om in dezelfde context te praten over ontkoppelen, want dan gaat het ineens over een systeem Waarmee je de werking dan wel verschillende uitzetting coëfficiënten van de verschillende materialen van elkaar kan opvangen. Maar ook dan blijft lijm een belangrijk onderdeel van het systeem. Want systematisch te werk gaan kan zo zijn voordelen hebben, afhankelijk van de omstandigheid die men aantreft. Het kan allerlei problemen in de toekomst voorkomen. Maar wanneer en waarom moet er ontkoppeld worden?

Ontkoppelingssystemen bestaan in de regel uit matten of membranen die tussen de dekvloer en de vloerafwerking met tegels geplaatst worden. Hoewel de toepassing van ontkoppelingssystemen niet verplicht is, hebben ze in praktijk belangrijke voordelen te bieden. Denk hierbij aan het compenseren van doorbuigingen of vervormingen in de ondergrond die door de starre tegel moeilijk(er) zijn op te vangen. Doe je niets dan zijn scheuren in de tegel haast een vanzelfsprekendheid. Een zogenaamde flexlijm (zie eerdere blogs) kan al wel veel opvangen, maar kent ook zijn beperkingen.

Wat moet je dan voorstellen bij een ondergrond die kan vervormen…?
Denk bijvoorbeeld aan vloeren voorzien van vloerverwarming of koeling, maar ook bijvoorbeeld een heel verse, net aangebrachte dekvloer die nog niet is uitgewerkt of houten vloeren. Als daar toch snel een tegelafwerking op gelegd moet worden omwille van tijdsdruk, juist dan kan een ontkoppelingsmat een oplossing zijn. Het hoeft niet per definitie de ondergrond te zijn. Ook bij hele grote of donkergekleurde tegels en verspringende voegen, kan ontkoppelen uitkomst bieden.

Tegels worden blootgesteld aan wisselende temperaturen door onder andere bezonning, zowel binnen als buiten. Donkergekleurde tegels zijn zoals je je kunt voorstellen gevoeliger voor dit effect. Tegels waar geen zon op valt blijven in de schaduw veel koeler.
Door die opwarming kunnen de tegels tijdelijk uitzetten en dat levert een spanning op in de vloerafwerking. Temperaturen van wel 70 graden zijn ooit bij zwarte tegels gemeten! Hierdoor kunnen tegels los komen te liggen of zelfs scheuren en dat gebeurt vooral wanneer er direct op de steenachtige ondergrond is verlijmd. Door te ontkoppelen kun je dit verschijnsel voorkomen.

Het ontkoppelingssysteem zorgt er voor dat de spanningen, verticale en horizontale beweging, trillingen en verschuivingen niet van de ene naar de andere laag overgedragen worden, waardoor ze verminderd of zelfs helemaal geabsorbeerd worden en het risico op hechting van de betegeling en scheurvorming beperkt wordt. Belangrijk is om randstroken te plaatsen bij aansluiting op bijvoorbeeld kolommen en wanden. Deze toevoeging zorgt ervoor dat ook op die plaatsen tegels kunnen bewegen. Plint- of wandtegels worden dan ook niet stijf op de vloertegels verlijmd. Plaats deze vrij erboven en de naad kan worden afgedicht met een kitvoeg.
Het voorgaande betreft dan de zogenaamde ‘kritische ondergronden’.

Maar er zijn meer situaties!
Jazeker, denk eens aan waterdichting. Dan werkt de mat meer als een membraan die ervoor zorgt dat water niet in de ondergrond kan indringen. Een mat of vlies is snel aangebracht, vergt geringe droogtijd en kan zowel op vloer als wand worden aangebracht. Het spaart tijd en laat zich makkelijk verwerken. Je kent wellicht de drainage systemen die soms voorgeschreven worden bij het betegelen van een terras buiten. In die toepassing zal je 9 op 10 ook een ontkoppelingsmat in de opbouw tegen komen.

Tegels worden gezien als een ‘harde’ vloerafwerking. Vooral in appartementsbouw is contactgeluid dan een dingetje. Wist je dat loopgeluid en contactgeluid de grootste vorm van geluidshinder in huizen en appartementen veroorzaakt? Als de draagvloer een traditionele massieve betonvloer is, dan moet voor een verhoogde geluidwering de extra contactgeluidisolatie van de vloerafwerking komen. Verenigingen van Eigenaren schrijven vaak voor dat bij harde vloerafwerking een zodanige opbouw moet worden aangebracht dat de contactgeluidverbetering 10 dB bedraagt. Bij een correcte opbouw van de vloerconstructie en de keuze van een juiste mat, kan deze geluiddempend werken en kunnen tegels zonder probleem worden toegepast. Let wel dat de vloer en zijn afwerking perfect alle -contact- vermijdt, dus aansluitingen met wanden, leidingdoorvoeren, oneffenheden zijn allemaal zaken die invloed kunnen hebben.

Een belangrijk punt van aandacht bij alle vormen van ontkoppeling is dan toch weer “de koppeling”. We begrijpen dat je het spoor nu bijster raakt. De juiste toepassing van deze producten valt of staat weer met een goede hechting: van zowel de mat en/of membranen aan de ondergrond als ook van de tegels aan de matten. Dus denk niet dat een goede mat of het juiste membraan alleen de oplossing is. Daarom dat er eerder over een systeem werd gesproken. Het is een combinatie van producten die nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd.

Samenvattend kunnen we zeggen dat het (ont)koppelen een uitstekende oplossing kan zijn in navolgende situaties:

• Ontkoppeling
• Scheuroverbrugging
• Spanningsverdeling
• Akoestische of thermische verbetering
• Drainage en/of waterdichting

De voordelen van deze systemen is het verkorten van de totale bouwduur (voor het aanbrengen van de afwerkingslaag hoeft men vaak niet te wachten tot de krimp van de dekvloer volledig achter de rug is). Het kost vaak net iets meer, maar wij zijn zeker dat voorkomen beter is dan genezen. Op voorhand de situatie goed in kaart brengen om dan een weloverwogen keuze te maken voor de juiste oplossing zodat je probleemloos en langdurig van jouw betegelde oppervlak kunt genieten.

© OMNICOL – november 2023