De gelijmde gevel

De gelijmde gevel: baksteen in ander perspectief.
Metselen doen we al lang, heel lang. Het is een techniek die niet meer weg te denken is in de bouw. En in onze regio is de afwerking van gebouwen met bakstenen een normaal fenomeen. Het verwerken van bakstenen met een dunne voeg werd voor het eerst toegepast in 1995 bij de renovatie van het Koning Boudewijnstadion te Brussel, voorheen gekend als Heizel Stadion. Sindsdien is lijmen aan een gestage opmars begonnen tot een aanvullende verwerkingswijze die niet meer weg te denken is.

Wat is lijmen in een notendop?
Als we er een definitie voor zouden moeten schrijven zou die ongeveer zo luiden: het verwerken van standaard (gevel)bakstenen met een aangepaste mortel waarbij de laag mortel tussen de stenen zo dun mogelijk is en waarbij de ruimte tussen de stenen niet meer wordt gevoegd.

Machinale verwerking

Handmatige verwerking

De term lijmen is enigszins misleidend. Er wordt nog steeds gewerkt met mortel op basis van cement. Het belangrijkste verschil met gewone mortels is dat er bepaalde stoffen toegevoegd worden die de lijmmortel versterken en die zorgen voor een goede uitharding in deze dunne laag.

Dit vereist natuurlijk een aantal voorwaarden en aandachtspunten. Allereerst is er het esthetische aspect, men ziet meer steen en minder voeg. De gebruikte (lijm)mortel heeft een kleur en is daarmee vrijwel onzichtbaar, waardoor juist de kleur van de steen bepalend is. Zo wordt een kleurintensief vlak verkregen: één van de meest zichtbare aspecten van het gebruik van lijmmortel. Dit roept ook meteen de discussie op: mooi of niet mooi. Dat is subjectief en (gelukkig) voor ieder verschillend. Traditioneel ingestelden zijn gewend aan het beeld van een baksteen en een voeg en hebben moeite dit beeld los te laten. Modernisten zien mogelijkheden, staan open voor vernieuwing en maken vaak bewuste keuzes. De keuze wordt dan ook vaak gemaakt door de architect.

Naast het esthetische aspect is ook de bouwtechnische kwaliteit van gelijmd metselwerk op veel punten afwijkend van traditioneel metselwerk. Juist deze aspecten zijn objectief en hebben er de laatste jaren aan bijgedragen dat gelijmde baksteen meer en meer wordt toegepast. Dat is niet onlogisch, aangezien de vergelijking met traditioneel metsel- en voegwerk op nagenoeg alle facetten uitvalt in het voordeel van de verlijmingstechniek.

Driemaal sterker
In vergelijking met gewone metselmortel is de bij verlijmen gebruikte lijmmortel tot wel driemaal sterker, waardoor op vlak van constructie veel meer mogelijk is, zoals prefabricage of het weglaten van geveldragers of lateien. Verder is de lijm veel minder gevoelig voor vorst, omdat de lijm vrijwel geen water opneemt en omdat bovendien meer steenoppervlakte blootgesteld is aan lucht. Hierdoor verdampt het regenwater sneller, met een drogere muur tot gevolg. Bijkomende voordelen hiervan zijn dat er zich geen mosvorming voordoet op de verlijmde stenen en dat de gevel gespaard blijft van de witte aanslag die je nogal eens op metselwerk ziet. Deze zogenaamde ‘uitbloeiïngen’ hebben onder andere te maken met het vrijkomen van kalk en/of zouten vanuit de mortel. Bij lijmmortel is dit vrijwel uitgesloten. Een ander bijkomend voordeel is dat lijmmortel al binnen de 24 uur uithardt, zodat er op korte tijd meerdere lagen op elkaar gezet kunnen worden.

Prefabricage
De sterkte en de snellere uitharding maken de vervaardiging van prefab delen, bestaande uit enkel baksteen en lijm, mogelijk. Ook dit is allang niet meer experimenteel en wordt al veel toegepast. Voor een goed eindresultaat dient bij prefab gevellijmwerk in de voorbereiding veel aandacht te worden besteed aan aspecten als montagevoegen, toleranties, bouwkundige detaillering, transport en montage.

Bij een goede voorbereiding gelden de volgende voordelen:
• Bouwtijdverkorting, hoger bouwtempo en mogelijk steigerloos bouwen
• Minder afhankelijk van weersinvloeden tijdens de bouw
• Productie onder geconditioneerde omstandigheden waardoor een hogere kwaliteit mogelijk is en reductie van faalkosten
• Minder aanwezige disciplines op de bouw en minder bouwafval
• Grote diversiteit aan metselpatronen eenvoudiger toepasbaar
• Besparing van lateien en geveldragers

Milieuvriendelijk
Lijmen is sowieso duurzaam. Maar ook op het vlak van energiebesparing doet deze methode zijn duit in het zakje. Door de sterkte van de lijm wordt het mogelijk om smallere stenen te verlijmen, waardoor er meer ruimte vrijkomt in de spouw om te isoleren. En dit zonder bewoonbaar oppervlak te verliezen. Op die manier kan men tot 4 cm extra isoleren of tot 16 cm extra woonruimte winnen. Slimme steenfabrikanten bieden daarom nu al deze smalle stenen aan of stenen die anderzijds zijn aangepast op het verlijmen.

Prijsgunstig
Verlijmen is prijsgunstig, in de eerste plaats omdat er geen voegwerk meer nodig is. Bovendien kunnen aannemers die de techniek goed in de vingers hebben en/of de modernste meng- en pompmachines hanteren, sneller werken dan bij traditioneel metselwerk. Reken daarbij dat het verbruik van lijmmortel lager is dan metselmortel en je komt tot de conclusie dat het verlijmen van stenen niet duurder is dan traditioneel metsel- en voegwerk. Reken wel dat er iets meer stenen in een m2 gaan, daar de voeg opmerkelijk dunner wordt. Bij stenen van een ‘groter’ formaat speelt dit minder.

Een misvatting, juiste terminologie
Lijmen van baksteen is geen dunbed-methode maar wordt wel vaak zo benoemd. Dunbed komt uit het Duits en is synoniem voor bijvoorbeeld het lijmen van kalkzandsteen of cellenbeton. Dit zijn vaak grotere elementen met een gelijke afmeting die worden verwerkt met een zeer dunne voeg.

We zien ook dat dunmetselen in de lift zit. Dunmetselmortel biedt esthetisch wel hetzelfde zicht als gelijmd metselwerk, maar is kwalitatief veel minder goed dan lijmmortel. Zie dit als een techniek die tussen lijmwerk en traditioneel metselen in zit. Ten slotte zijn er stenen op de markt die het zicht van gelijmd metselwerk willen benaderen, wat wijst op het succes van de dunne voegen. Helaas gaat het ook met dit product enkel om het zicht en worden de kwaliteit en de voordelen van lijmmortel niet benaderd.

Gelijmde baksteen is niet meer weg te denken uit het hedendaagse straatbeeld. Spreek gerust Omnicol aan als je plannen hebt in die richting en nog met vragen zit. Als pionier van het eerste uur is alle kennis in huis om samen ieder project tot een succes te maken.

© OMNICOL september 2017