Het voorjaar – theorie en praktijk

Even wat wetenswaardigheden over de periode die wij herkennen aan het frisse jonge groen, het lengen der dagen en de opmars naar de zomer. Heeft even niets met bouwen of lijmen te maken, maar is misschien wel leuk om eens te lezen.

De lente begint op het noordelijk halfrond meestal op 20 maart en eindigt meestal op 21 juni. Het begin van de lente is bepaald op basis van een afspraak. De komende decennia, namelijk tot 2102, begint de lente altijd op 20 maart. Dan volgt er een tijdje dat het op de 21e begint en na 2044 start de lente soms (en dan vooral in schrikkeljaren) zelfs op 19 maart.

Die verschillende begindata van de lente zijn ontstaan omdat de kalender een jaarlengte van 365,2500 dagen hanteert, terwijl een jaar feitelijk 365,2422 dagen telt. Dit wordt deels gecorrigeerd door, in de niet door 400 deelbare eeuwjaren (bijvoorbeeld 2100, 2200, 2300), de 29e februari weg te laten. Rond het jaar 2382 klopt de kalender dan weer, zoals bedoeld bij de laatste correctie in 1582. De 21e maart heeft te maken met 25 december als winterzonnewendetijdstip toen Julius Caesar de kalender hervormde (ca. 46 v.Chr.). In de vier eeuwen daarna beliep het totale verschil al bijna vier dagen (elk jaar namelijk 0,0078 dag), zodat het Concilie van Nicaea (325 n.Chr.) de 21e koos als begin van de seizoenen en 21 maart als basis voor de paasdatumberekening. De kalenderhervorming van 1582 (toen de kalender al tien dagen uit de pas liep) herstelde de relatie tussen lente-equinox en de datum van 21 maart. De komende decennia begint de lente altijd op 20 maart.

Astronomisch gezien begint de lente als de dag en de nacht even lang zijn. Tijdens de lente worden de dagen steeds langer. Deze lentenachtevening vindt plaats op of rond 21 maart op het noordelijk halfrond. De zon gaat dan door het lentepunt en de dag en de nacht zijn ongeveer even lang. De lente eindigt met de zomerzonnewende (rond 21 juni). Dat is het moment dat de zon het hoogste aan de hemel staat.

Tijdens de lente worden in de noordelijker streken van het noordelijk halfrond de bomen veel groener en gaan veel planten bloeien. Geleidelijk wordt het warmer en wordt de kans op vorst kleiner.

Het woord lente is een oude afleiding van lang en heeft betrekking op het lengen van de dagen. Het is verwant aan het Duitse Lenz en het Engelse lent (‘vastentijd’). Om praktische, maar ook klimatologische redenen begint de meteorologische lente op 1 maart en duurt tot 1 juni.

Zomertijd – Wintertijd
Na het begin van de lente gaat in Europa ook op de laatste zondag van maart de zomertijd in, waardoor de dagen nóg langer lijken. Hierover ontstaat steeds meer discussie, over het nut en de zin van het verzetten van de klok.

In Nederland en België zijn winter- en zomertijd in 1977 ingevoerd. Voor die tijd had men het jaren zonder gedaan. In de zomer hoefde de klok niet vooruit en in de winter niet achteruit. Geen ‘nacht van de nacht’ en in de zomer geen ‘gebroken nacht’. Waarschijnlijk was de Amerikaanse geleerde Benjamin Franklin (1706-1790) de eerste die voorstelde eens serieus na te denken over hoe er effectief om kon worden gegaan met het daglicht. In 1784 schreef hij het satirische artikel “An Economical Project for Diminishing the Cost of Light”. De geleerde schreef dat hij op een dag om zes uur ´s ochtends wakker geworden was, naar buiten had gekeken en gezien had dat de zon al op was. Bovendien constateerde hij dat de zon op dat vroege uur ook al licht gaf. Verspilling, meende Franklin, die stelde dat mensen ontzettend veel kaarsen en geld konden besparen als ze in de zomer een paar uur eerder zouden leven. Zijn artikel was vooral humoristisch bedoeld. In de praktijk werd er niets mee gedaan.

De eerste die met een echt serieus plan kwam voor zomer- en wintertijd was de Brit William Willet (1856 – 1915). In 1909 kwam hij met het plan om de klok in de lente op vier opeenvolgende zondagen steeds twintig minuten vooruit te zetten. Op zondagen in september zou de klok dan weer steeds twintig minuten teruggezet moeten worden.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de zomertijd door de Duitsers voor het eerst echt ingevoerd. De oorlog was duur en om kolen te besparen besloot Duitsland op 30 april om één uur voor middernacht de zomertijd in te voeren. Ook in de bezette delen van België en Frankrijk werd dit ingevoerd. Nederland volgde het voorbeeld een dag later. En ook Engeland voerde drie weken nadien de zomertijd in.

Tijdens het interbellum was er geen zomer- of wintertijd. In de Tweede Wereldoorlog ging Nederland, op bevel van de Duitsers, van de Amsterdamse Tijd over op de Midden-Europese Tijd. De klok moest één uur en veertig minuten vooruit worden gezet zodat het in Nederland even laat zou zijn als in Duitsland. In 1946 werd de zomertijd afgeschaft. In 1977 werden zomer- en wintertijd echter opnieuw ingevoerd. Dit vanwege de oliecrisis. Door in de zomer langer gebruik te maken van het zonlicht, zou er energie bespaard worden.

En nu de praktijk
Leuk al die wetenswaardigheden maar wat doen we ermee? Langere dagen, vaak nattere perioden. Hogere luchtvochtigheid en nóg lagere temperaturen hebben hun invloed op de droging in de bouw. Want we brengen met zijn allen een hoop vocht in de te bouwen gebouwen. Dat moet eruit en dat kost tijd. En dat laatste is iets wat ons vaak niet gegund wordt. Ofwel snel, sneller snelst opleveren en werken onder omstandigheden die soms niet verantwoord zijn.
Een belangrijke les die wij hieruit trekken is: jij bent de vakman. Jij weet wanneer iets wel of niet kan. Als je twijfelt of de omstandigheden de werkzaamheden toelaten, geldt de gouden regel: bezint eer ge begint. Start je wél, dan aanvaard je stilzwijgend de omstandigheden en keur je deze daarmee dus goed. Mochten er zich later problemen voordoen dan zal men dus bij jou aankloppen. Betrek je leverancier(s) erbij in geval van twijfel. Een vochtmeting om te bevestigen of het wel of niet verantwoord is om te starten, doen zij graag voor je.

Voorjaar is ook een opweg naar de zomer. Straks genieten van een heerlijke, welverdiende vakantie. Dát is pas een lekker vooruitzicht!

© OMNICOL mei 2017